Euskararen berpiztearen alde edo kontra da Frantziar Estadoa ? Alde bada, Euskararen Lurralde Estatutua ezinbestekoa da.

Hiriburuko ama ikastetxe batean sortu beharreko murgilltze klase bat debekatu du Bordeleko Akademiak, burrasoen, ikastetxearen arduradunen eta tokiko hautetsien nahiaren kontra. Duela urte bat, herri ezberdinetan murgiltze klaseen idekitzeak zalantzan ezarri zituen onartu aintzin. 

Hiriburuko murgiltze klase idekidura baten kontrako jarrera arriskutsua

Erabaki horren larritasun handia salatzen du Eaj-Pnb-k, hainbat hamarkadetan euskararen berpizteko lanak zalantzan ezartzen baititu. Baliatu argudiatze juridikoaren orokortzeak, murgiltze klaseen idekitzeko edozoin proiektu debekatuko du. Nahiz eta eskolako murgiltze eredua jarraitu, haur horiek bakarrik eguneroko denboraren %20ekoa dute euskaraz, gaurko ingurumen frantsesean. Arrazoin horren gatik, elebitasun eredua baino erangikorragoa da murgiltze sistema. Gazteen euskaraz hartzeko gaitasuna pixka bat emendatuz doa azken urteotan murgiltze ereduari esker. Azken bi inkesta zoziolinguistikoak diote euskararen gainbehera geldituz doala gazte horiei esker. Beraz, murgiltze klaseen garapena debekatzeak euskararen berpiztea osoki oztopa lezake. 

Onartezineko argudiatze bat 

3 urtetik goiti derrigorrez bilakatzen duen erakaskuntzaren aldeko 2019ko lege bat eta bitxiki idatzia den Konstitutzioaren 2. Artikulua, 1992an gauzatua, estakulu gisa hartzen ditu Bordeleko Akademiak, bere debekuari itxura baten emaiteko. Zentzugabeko argudiatze juridiko honek ez du gordetzen Hezkuntza Administrazioaren zati kontserbadore baten jarrera aipatu Eskualde hizkuntzen kontrakoa. Ipar Euskadiko 38 murgiltze klaseak publikoan zein pribatuan, Hezkuntza Kodearen esprimentazio arauen barnean kokatuak dira, 2. artikulua indarrean zelarik jadanik. Ahultzeko ordez esperimentazioak indartzen ditu 2019ko lege berri horrek. 3 urteetan hasi beharreko erakaskuntzak ez du eraginik ere erakaskuntzaren hizkuntza hautatzerakoan.

 « Euskararen berpiztearen alde edo kontra ? » 

Eaj-Pnb-k gobernuari galdegiten dio aipatu Eskualde hizkuntzei buruzko Estadoaren jarrera argitzea. Gure kasuan, euskara berpiztearen alde edo kontra da ?

Ez dugu Frantzia ttipi bat egin nahi, euskara Ipar Euskadiren hizkuntz ofizial bakarra bilakatuz. Hetsidura etnikorik ez dute sortzen murgiltze ereduek. Alderantziz, edozoin tokitik sortu, frantsesez eta euskaraz mintzatzeko gai diren mintzatzaile elebidun goiztiarrak bilakatzen ditu ikasleak. Beren gaztetasunari esker ainitzeledunak bilaka daitezke errexkiago. Momento berean agertu ikerketa batek murgiltze sistemaren ikasle ttipien frantses maila konfirmatzen du berriro. Frantses elebakarreko ikasle ttipiekin konparatuz, maila berdina edo hobeagoa dute, lehen mailako ikastetxeetan. Emaitza berdina matematika gaiarekin.

 Euskararen lurralde Estatutua, egonkortasuna juridiko baten bermea

 Eaj-Pnb-k Frantses gobernuari galdegiten dio :

-egonkortasun juridiko bat seguratzen duen lege babespen baten beharra onartzea, hori gabe ez baita euskararen berpizterik izanen. Hizkuntz guttitu baten berpizteko ezinbesteko 3 zutabeetan da lege babespena, gizartearen nahi handia eta hizkuntz politika nahikor batekin. Hasteko, lehentasuna : Hiriburuko ama klase murgiltzearen idekidura. Murgiltze klaseen garapena indartu behar da ama eskola publikoetan zein erlijioko pribatuetan.

-Eaj-Pnb-k proposatu Euskararen Lurralde Estatutua alde engaiatzea. Lege babespen segurtatzaile baten bermea eman behar du, gaurko Hezkuntza Kodearen esperimentazioa baino, konstituzio mail handiagokoarekin. Konstituzioaren 37-1 eta 72 al.4ko artikuluak baliatuz, gure errealitateari moldatutako legeak eta eskumen eskualdaketak lort lezazke Ipar Euskadik. Besteak beste, euskarazko murgiltze sistema saiatu daiteke legedia normal batean kokatzeko asmoarekin. Ezberdintzearen printzipioak erakaskuntza mota horren beharra indartzen du. 16 urtez gorako biztanleen %93ak diote euskaraz eta frantsesez mintzatu beharko dela etorkizunean, Ipar Euskadin. Euskarazko murgiltze sistemaren aldeko nahia beti gora doa Ipar Euskadin. 2016ko azken inkesta zoziolinguistikoaren arabera, helduen %19ak baino gehiago horren alde ziren. 1996an %7ak ziren. Momento berean, helduen %41ak Euskara-frantsesa erakaskuntza elebidun ereduaren alde ziren.

Hautatzearen denbora heldu da.

Pako Arizmendi,                                                                              Beñat Arrabit,

Ipar Buru Batzarreko burua                                                        Euskararen Erakunde Publikoaren burua